Tỳ Bà Hành

Hãy vui cùng chữ nghĩa. Ôn cố tri tân. Tìm lại những áng văn thơ thật hay trong kho tàng văn học của người xưa.
Bạch Cư Dị, tự Lạc Thiên, hiệu Hương Sơn Cư Sĩ, người Thiểm Tây, có bản chất thông minh từ nhỏ, năm 6 tuổi đã bắt đầu học làm thơ.
Bạch Cư Dị chủ trương đổi mới thi ca, ông muốn thi ca phải gắn bó với đời sống, phản ảnh hiện thực xã hội, tràn đầy tư tưởng nhân đạo, nhân văn. Bạch Cư Dị đã nói "Làm văn phải vì thời thế mà làm, làm thơ phải vì thực tại mà viết". Tôi xin thêm vào một ý riêng. Nếu bạch Cư Dị sống trong thời cộng sản thì ông đã chết trong tù, vì giám nói sự thật, giám đụng đến thực tại của thời thế, mà cộng sản luôn che đậy.

Bài Tỳ Bà Hành của ông có tình tiết mạch lạc, khúc chiết và sinh động, theo lối “thuật hoài” (miêu tả), cảm ngộ, để gửi gắm tâm sự, nỗi buồn riêng tư thầm kín của tác giả như một người mang số phận hẩm hiu, để mà thông cảm xót thương như người ca nữ trong câu truyện, gặp nhiều cảnh éo le, không may mắn trên đường đời

Tỳ Bà Hành là một bài thơ cổ kính, súc tích, lồng vào một câu chuyện thi vị, tạo ra một âm hưởng nhạc thơ nhẹ nhàng, tha thiết làm xao động lòng người. Cái thân phận bèo bọt của người thiếu phụ đã dùng tiếng đàn để bộc lộ nỗi than oán và uất hận của mình. Tỳ Bà Hành đã được biết đến do các vị tiền bối thời xưa chuyển dịch, trong đó bản dịch của Thi Sĩ Phan Huy Thực đước đánh giá là hay nhất.

Tỳ Bà Hành bản dịch Phan Huy Thực

Bến Tầm Dương, canh khuya đưa khách.

Quạnh hơi thu, lau lách đìu hiu.

Người xuống ngựa, khách dừng chèo,

Chén quỳnh mong cạn, nhớ chiều trúc ty.

Say những luống ngại khi hầu rẽ,

Nước mênh mông đượm vẻ gương trong.

Tiếng tỳ chợt vẳng trên sông,

Chủ khuây khoả lại, khách dùng dằng xuôi.

(Trích dẫn 4 câu thơ mở đầu trong bài Tỳ Bà Hành)

Sau khi đọc qua tác phẩm này, tôi thử dựa trên ý của bài thơ để viết lại 8 câu mở đầu, tôi không có ý so sánh với các bậc tiển bối mà chỉ thử viết cho vui. Lý do là anh em chúng tôi “Văn Thơ Lạc Việt” đang có ý định thực hiện (Video clips Mạn Đàm Tỳ Ba Hành của Bạch Cư Dị)

Bản Dịch Lê Tuấn. Văn Thơ Lạc Việt

Tầm Dương, bến sông khuya đưa khách

Phong lau buồn hiu hắt gió thu

Người xuống ngựa, khách dừng tay

Chén quỳnh uống cạn, nhớ ngày biệt ly

Say chút tình, ngậm ngùi xa vắng

Nước mênh mông soi bónh hình riêng

Tiếng tỳ bà réo rắc ngân

Chủ nhân dừng lại, khách ngần ngại đi.

"theo ý bài thơ Tỳ Bà Hành, tôi viết bài thơ Chiều thu tiễn bạn"

Chiều thu tiễn bạn

Chiều mùa thu mây trời bay xuống thấp

Lá vàng rơi che lấp dấu chân đi

Chút men say rót đầy ly tiễn bạn

Cuối đường chiều, chim nhạn mỏi cánh bay.

Tình chưa hết, bóng hoàng hôn nhuộm đỏ

Trăng vừa lên, sáng tỏ một đêm thu

Khung cửa sổ nhà bên đèn bật sáng

Bóng người đi, chạng vạng ngả nghiêng say.

Lê tuấn

(Người nghệ sĩ lang thang hoài trong thơ)