Học viện Công giáo chính thức mở cửa

Ngày 21/01/2016, Học viện Công giáo Việt Nam đã chính thức ‘mở cửa’.

Đây là lần đầu tiên kể từ năm 1975, một trường Công giáo ở cấp trung học hay đại học được chính thức thành lập và công khai hoạt động.

Học viện Công giáo chính thức mở cửa

tại Việt Nam kể từ sau ngày 30 tháng 4 năm 1975

Với việc ra thông báo tuyển sinh vào chương trình Cao học Thần học hôm 21/01/2016, Học viện Công giáo Việt Nam đã chính thức ‘mở cửa’.

Đây là lần đầu tiên kể từ năm 1975, một trường Công giáo ở cấp trung học hay đại học được chính thức thành lập và công khai hoạt động.

Tiến hay lùi?

Trước đây ở Việt Nam, ngoài các nhà trẻ, có đến cả ngàn trường Công giáo đủ mọi cấp (từ tiểu học đến đại học), thuộc đủ loại (như từ trường y, trường dạy nghề đến trường dành cho người khiếm thị khiếm thính, trường miễn phí cho sinh viên, học sinh nghèo), và tiếp nhận học sinh, sinh viên từ mọi thành phần trong xã hội, không phân biệt tôn giáo.

Chẳng hạn, một tổng kết về tình hình Giáo hội Việt Nam năm 1962-1963 cho thấy lúc đó Giáo hội đã hoạt động và đóng góp rất nhiều trong lĩnh vực bác ái, y tế và giáo dục. Ngoài 48 bệnh viện, 58 cô nhi viện và rất nhiều cơ sở bác ái, từ thiện khác, Giáo hội có đến 93 trường trung học (với hơn 60 ngàn học sinh) và 1122 trường tiểu học (với gần 235 ngàn học sinh).

Theo một thống kê khác, trước 1975 ở miền Nam có đến 145 trường trung học và 1060 trường tiểu học Công giáo.

Ngoài ra, còn có những đại học Công giáo, như Giáo hoàng Học viện ở Đà Lạt, Viện Đại học Minh Đức, Đại học Thành Nhân và Đại học La San ở Sài Gòn.

Hồi cuối tháng 10/2015 một cơ sở giáo dục được các nữ tu Dòng Mến Thánh Giá Thủ Thiêm xây dựng thời thập niên 1960 đã bị đập phá.

Nhưng sau 1954 ở miền Bắc và sau 1975 tại miền Nam các trường Công giáo lần lượt đều phải đóng cửa. Hầu hết trường học, cơ sở giáo dục bị tịch thu và Giáo hội không còn được tham gia vào lĩnh vực giáo dục.

Thậm chí, sau này, khi chính quyền Việt Nam không còn ‘độc quyền’ giáo dục và ‘xã hội hóa’ lĩnh vực này, cho phép ‘tư nhân, thậm chí người nước ngoài, có quyền mở trường tư thục’ – như Thư Chung về Giáo dục Kitô Hội Ðồng Giám Mục (HĐGM) Việt Nam năm 2007 nêu – Giáo hội Công giáo vẫn phải ‘đứng bên lề sự nghiệp giáo dục của xã hội Việt Nam’.

Lý do là bởi cũng như các tôn giáo khác, Giáo hội chỉ được phép ‘mở trường tư thục cấp mẫu giáo’.

Nhắc lại như vậy để thấy là trái ngược với trước năm 1975, Giáo hội Công giáo gần như hoàn toàn bị loại khỏi lĩnh vực giáo dục trong 40 năm qua.

Nhưng chuyện một Học viện Công giáo được mở sau nhiều thập kỷ bị cấm đoán cũng cho thấy chính quyền Việt Nam nay cởi mở hơn.

Phát biểu tại lễ công bố và trao quyết định thành lập Học viện hôm 06/08/2015, Đức Tổng Giám mục Phaolô Bùi Văn Đọc, Chủ tịch HĐGM, cho biết từ nhiều năm nay, các Giám mục Việt Nam đã ‘đối thoại thẳng thắn và chân thành với chính quyền’ và ‘chính quyền rất thiện chí và cởi mở đón nhận tinh thần đối thoại của chúng tôi. Kết quả thực tế lớn là việc đẩy mạnh thành lập Học viện Công giáo’.

Bước khởi đầu?

 

Hiện tại Hội đồng giáo sư và Ban Điều hành của Học viện có chín thành viên và Đức cha Giuse Đinh Đức Đạo – Giám mục phó Giáo phận Xuân Lộc và Chủ tịch Ủy ban Giáo dục Công giáo trực thuộc HĐGM Việt Nam – là Viện trưởng.

Trước khi về Việt Nam làm Giám đốc Đại chủng viện Thánh Giuse Xuân Lộc năm 2009 và được bổ nhiệm làm Giám mục Phụ tá Giáo phận Xuân Lộc năm 2013, Đức cha Đạo – người đã nhận bằng tiến sĩ Thần học Luân lý tại Học viện Alfonsianum và tiến sĩ Truyền giáo tại Đại học Giáo hoàng Gregoriana – đã từng giảng dạy tại khoa Truyền giáo học và Học viện giáo lý và tu đức truyền giáo của Đại học Giáo hoàng Urbaniana ở Rôma.

Chương trình Cao học Học viện Công giáo Việt Nam (HVCGVN) đang thông báo tuyển sinh và sẽ khai giảng vào tháng 9 năm nay chỉ có ngành Thần học Tín lý và Thần học Kinh thánh.

Nhưng đó chỉ là bước khởi đầu.

Đức cha Đinh Đức Đạo cho tôi biết, sau ít năm hoạt động, khi cơ cấu đã vững chắc, Học viện sẽ mở thêm chuyên ngành Thần học Mục vụ để đáp ứng công tác mục vụ đa dạng – như mục vụ giới trẻ, gia đình, di dân – trong Giáo hội.

Ngài còn hy vọng là trong tương lai không xa, HVCGVN sẽ được mở nhiều ngành học khác.

Một mong ước nữa được Viện trưởng HVCGVN đề cập đến, dù đó là ‘giấc mơ xa’, là ‘Học viện sẽ từ từ phát triển để đáp ứng nhu cầu, không phải chỉ của Giáo hội tại Việt Nam mà còn của một số nước trong khu vực’.

Về phương diện nhân sự, chuyên môn, kinh nghiệm, thiện chí hay sự công nhận, ủng hộ từ Tòa Thánh và các đại học Công giáo trên thế giới, có thể nói Giáo hội Công giáo Việt Nam và HVCGVN nói riêng có đủ để đạt được hai mong ước, nguyện vọng này.

Giám mục Đinh Đức Đạo (mang mũ tía) nói Học viện Công giáo sẽ mở thêm chuyên ngành Thần học Mục vụ.

Chẳng hạn, trong các giám mục, linh mục, tu sĩ Việt Nam có rất nhiều người được đào tạo bài bản, nhận bằng cấp cao hay từng giảng dạy tại các trường đại học có uy tín ở nước ngoài. Nhiều trường Công giáo nổi tiếng trên thế giới cũng sẵn sàng hỗ trợ HVCGVN về chuyên môn. Giáo dục là lĩnh vực sở trường của Giáo hội.

Đức cha Đinh Đức Đạo còn cho biết, HVCGVN cũng đã được Bộ Giáo dục Công Giáo của Tòa Thánh công nhận như một Khoa Thần học độc lập. ‘Do đó, các bằng Thần học do HVCGVN cấp sẻ có giá trị như các bằng Thần học do bất cứ Phân khoa Thần học nào trên thế giới đã được Tòa Thánh công nhận’.

Về cơ sở vật chất, nói là ‘mở cửa’, hiện tại Học viện hầu như chưa có gì và phải mượn phòng ốc của Trụ sở Hội đồng Giám mục tại Thành phố HCM. Đó cũng là lý do tại sao Đức cha Đạo cho biết HVCGVN ‘mơ ước có được một khoảng đất rộng để xây dựng cơ sở riêng cho mình’.

Còn việc HVCGVN có được phép mở các ngành học khác – như xã hội, nhân văn – tùy thuộc vào việc Giáo hội Công giáo cũng như các tôn khác ở Việt Nam nói chung có được tự do tham gia công tác giáo dục.

Nếu trong những năm tới chính quyền Việt Nam thông thoáng, cởi mở hơn, chắc chắn những nguyện vọng, mong ước của HVCGVN sẽ được thực hiện.

Đây cũng là điều Giáo hội Việt Nam hy vọng. Vì vậy, như Đức cha Chủ tịch Ủy ban Giáo dục của HĐGM Việt Nam chia sẻ, khi chuẩn bị việc thành lập và mở cửa Học viện, các Giám mục Việt Nam không chỉ nghĩ đến những công việc hiện tại đang làm. Các ngài còn muốn ‘có những chuẩn bị xa để khi hoàn cảnh cho phép, các thế hệ sau có điều kiện đáp ứng sứ mệnh giáo dục của Giáo hội’.

Sứ mệnh giáo dục

Giáo dục luôn là một ưu tiên của Giáo hội. Bằng việc tham gia, dấn thân trong lĩnh vực này, ngoài việc giáo dục tín hữu mình, Giáo hội còn muốn góp phần thăng tiến con người, phát triển xã hội, đất nước nơi mình đang sống.

Vì luôn muốn thông phần vào việc mở mang và phát huy nền giáo dục, không ngạc nhiên tại những quốc gia tự do, dân chủ, Giáo hội Công giáo luôn tham gia rất tích cực vào lĩnh vực này.

Chẳng hạn ở Mỹ, có đến gần 200 trường đại học, cao đẳng, học viện Công giáo – trong đó University of Notre Dame và Georgetown University nằm trong số 100 đại học uy tín nhất thế giới.

Một số gia đình muốn gửi con cái vào các trường Công giáo bởi ‘trường các soeurs giáo dục mầm non và kết quả rất tốt'

Các nước châu Á – như Ấn Độ, Đài Loan, Hàn Quốc, Indonesia, Nhật Bản, Philippines – đều có nhiều trường đại học Công giáo. Nhiều trường – như Catholic University of Korea ở Nam Hàn, Fu Jen Catholic University ở Đài Loan hay De la Salle University ở Philippines – được xếp hạng cao tại những quốc gia này.

Nếu không có chính biến, chiến tranh và Giáo hội được tự do tiếp tục hoạt động trong lĩnh vực giáo dục sau 1975, chắc chắn giờ ở Việt Nam cũng có một số đại học Công giáo có uy tín như tại những quốc gia châu Á trên.

Dù bị giới hạn, các dòng tu, hội đoàn, cá nhân trong Giáo hội vẫn không ngừng nỗ lực làm tất cả những gì được phép để thể tham gia vào sứ mệnh giáo dục – như mở lớp tình thương, lập quỹ học bổng cho học sinh nghèo hoặc khuyết tật, biệt các trường mầm non, mẫu giáo.

Theo một thống kê, tính đến tháng 10 năm 2014, ở Việt Nam có 269 trường mầm non, 905 nhóm, lớp mầm non do các tổ chức, cá nhân tôn giáo thành lập. Những trường, lớp mầm non này đón nhận 125.594 trẻ, chiếm hơn 3 % tổng số các trẻ đến trường mầm non trên cả nước.

Điều đáng lưu ý là hầu hết các trường, lớp mầm non tôn giáo là trường Công giáo, do các dòng tu nữ mở, quản lý, nuôi dạy. Chỉ một vài tỉnh, thành – như Huế có trường mầm non Phật giáo hay trường mầm non Hòa hảo ở Long An và Kiên Giang – có một số ít trường mầm non do các tôn giáo khác mở, quản lý.

Cũng theo thống kê này, chỉ có 1/3 trẻ em học ở các trường, lớp mầm non Công giáo là người Công giáo. 2/3 còn lại là con của cán bộ, công nhân, viên chức hay những người khác ngoài Công giáo.

Một nữ tu dòng Dòng Thánh Phaolô tại Quận 1, Thành phố HCM, cho biết trong số trẻ em học ở trường mầm non của Dòng, có em ở rất xa – như Quận 8, hay Quận 9 hoặc Quận 2.

Nữ tu này cũng cho biết thêm, khi hỏi tại sao họ lại chọn trường mầm non của các soeurs, các phụ huynh, trong đó có những người không Công giáo, thường đưa ba lý do: (1) ‘tin tưởng vào trường các soeurs vì các soeurs làm việc công tâm, yêu trẻ thật tình’; (2) ‘muốn con của mình được hưởng một nền đạo đức tốt đẹp và có được nề nếp, lễ phép’; (3) ‘trường các soeurs có bề dày về giáo dục mầm non và kết quả rất tốt. Chúng con biết rõ điều này qua thành tích của một số con em của bạn bè hoặc đồng nghiệp’.

Nếu được phép mở trường tư thục ở các cấp khác – như tiểu học, trung học hay đại học – với kinh nghiệm, sở trường, thiện chí vốn có của mình, Giáo hội Công giáo chắc chắn sẽ nhiệt thành tham gia và đóng góp tích cực vào sự nghiệp giáo dục ở Việt Nam.

TS. Đoàn Xuân Lộc